र

राष्ट्रीय फिल्म अभिलेखागार

राष्ट्रीय फिल्म पुरालेखागार, पुणे: आगमनाच्या वेळा, तिकीट आणि सर्वसमावेशक मार्गदर्शक

दिनांक: १४/०६/२०२५

प्रस्तावना

पुणे येथे स्थित राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालय (NFAI) हे भारतीय चित्रपट वारसा जतन आणि संवर्धनासाठी समर्पित एक अग्रगण्य संस्था आहे. १९६४ मध्ये माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाच्या अंतर्गत स्थापन झालेले NFAI, भारतीय चित्रपट इतिहासाचा मौल्यवान ठेवा जतन करणारे एक प्रमुख केंद्र बनले आहे. हे संग्रहालय केवळ चित्रपटांचे जतनच करत नाही, तर चित्रपट अभ्यास, संशोधन आणि प्रसार यासाठीही महत्त्वाचे कार्य करते. येथे चित्रपट, छायाचित्रे, पोस्टर्स, पटकथा आणि इतर अनेक चित्रपट-संबंधित साहित्य यांचा विशाल संग्रह आहे. हे मार्गदर्शक तुम्हाला NFAI ला भेट देण्यासाठी आवश्यक असलेली सर्व माहिती देईल, जसे की आगमनाच्या वेळा, तिकीट दर, प्रवेशाचे नियम, उपलब्ध सुविधा, आणि पुण्याच्या आसपासची पर्यटन स्थळे.

अधिक माहितीसाठी, NFAI च्या अधिकृत संकेतस्थळाला आणि Google Arts & Culture पोर्टलला भेट द्या.

अनुक्रमणिका

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आणि महत्त्व
राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालयाला भेट देणे
चित्रपट संग्रह आणि जतन सुविधा
अभ्यागत अनुभव: सुविधा, सुलभता आणि कार्यक्रम
शैक्षणिक आणि outreach कार्यक्रम
डिजिटल प्रवेश आणि ऑनलाइन संसाधने
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
निष्कर्ष आणि भेटीचे नियोजन
संदर्भ आणि पुढील वाचन

ऐतिहासिक पार्श्वभूमी आणि महत्त्व

स्थापना आणि उद्दिष्ट्ये

राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालय (NFAI) ची स्थापना १९६४ मध्ये झाली. भारतात चित्रपट कलेचा वारसा जतन करणे, त्याचे संशोधन करणे आणि चित्रपट संस्कृतीचा प्रसार करणे हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट्य आहे. NFAI हे आशियातील सर्वात मोठ्या चित्रपट संग्रहालयांपैकी एक आहे. विकिपीडिया नुसार, चित्रपटांची वाढती संख्या आणि त्यांचे जतन करण्याची गरज लक्षात घेऊन हे संग्रहालय स्थापन करण्यात आले.

वाढ, आंतरराष्ट्रीय संलग्नता आणि प्रभाव

NFAI हे आंतरराष्ट्रीय चित्रपट संग्रहण फेडरेशन (FIAF) चे सदस्य आहे, ज्यामुळे चित्रपट जतन क्षेत्रात जागतिक स्तरावर सहकार्य वाढते. NFAI हे पुणे येथील चित्रपट आणि दूरदर्शन संस्था (FTII) शी जवळून संबंधित आहे, ज्यामुळे शिक्षण आणि सांस्कृतिक प्रभाव वाढतो. हिंदुस्तान टाइम्स मध्ये या संलग्नतेबद्दल अधिक वाचता येईल.

जतन प्रयत्न आणि आव्हाने

प्रभात स्टुडिओमधील आग (२००३) आणि चित्रपटांच्या रील्सचे नुकसान (२०१० दशक) यासारख्या आव्हानांना न जुमानता, NFAI ने चित्रपटांचे पुनर्संचयन आणि डिजिटायझेशनचे प्रयत्न वाढवले आहेत. राष्ट्रीय चित्रपट वारसा मिशन आणि प्रसाद कॉर्पोरेशन सारख्या संस्थांसोबतच्या भागीदारीमुळे हे शक्य झाले आहे. IJRAR मध्ये या प्रयत्नांबद्दल माहिती दिली आहे.

राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालयाला भेट देणे

स्थान आणि प्रवास

पत्ता: जयकर बंगला, लॉ कॉलेज रोड, पुणे, महाराष्ट्र.
सार्वजनिक वाहतूक: पुणे रेल्वे स्टेशन (सुमारे ३ किमी); परिसरातील अनेक बस मार्ग येथे सेवा देतात.
पार्किंग: दोन आणि चारचाकी वाहनांसाठी पुरेशी पार्किंगची सोय उपलब्ध आहे.

आगमनाच्या वेळा

सोमवार ते शनिवार: सकाळी १०:०० ते सायंकाळी ५:३०
बंद: रविवार आणि सार्वजनिक सुट्ट्या.
टीप: विशेष कार्यक्रम किंवा उत्सवांच्या वेळी वेळा वाढवल्या जाऊ शकतात. सध्याच्या वेळापत्रकासाठी अधिकृत संकेतस्थळ तपासा.

तिकीट आणि प्रवेश

सामान्य प्रवेश: सर्व अभ्यागतांसाठी विनामूल्य.
विशेष स्क्रीनिंग/उत्सव: माफक तिकीट दर लागू शकतात; विद्यार्थी आणि ज्येष्ठ नागरिकांसाठी सवलत उपलब्ध आहे.

सुलभता (Accessibility)

ही इमारत पूर्णपणे व्हीलचेअर-सुलभ आहे, ज्यात रॅम्प आणि सुलभ शौचालये आहेत.
विशेष गरजा असलेल्या अभ्यागतांसाठी विनंतीनुसार मदत उपलब्ध केली जाऊ शकते.

मार्गदर्शित दौरे आणि कार्यक्रम

मार्गदर्शित दौरे: आगाऊ आरक्षण आवश्यक. विशेषतः संशोधन गट आणि शालेय भेटींसाठी शिफारस केली जाते.
विशेष कार्यक्रम: नियमित चित्रपट स्क्रीनिंग, कार्यशाळा, प्रदर्शने आणि वार्षिक चित्रपट अभ्यासक्रम. वेळापत्रक NFAI संकेतस्थळ आणि सोशल मीडियावर प्रकाशित केले जातात.

जवळपासची आकर्षणे

तुमची सांस्कृतिक सहल अधिक समृद्ध करण्यासाठी खालील स्थळांना भेट द्या:

चित्रपट आणि दूरदर्शन संस्था (FTII): ~१ किमी
शनिवार वाडा: ~३ किमी
राजा दिनकर केळकर संग्रहालय: ~४ किमी
पुणे विद्यापीठ: ~२ किमी
आगा खान पॅलेस: थोड्या अंतरावर.

चित्रपट संग्रह आणि जतन सुविधा

चित्रपट आणि गैर-चित्रपट संग्रह

चित्रपट: १०,००० हून अधिक चित्रपट, ज्यात मूकपट, विविध भारतीय भाषांतील वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट, माहितीपट आणि निवडक आंतरराष्ट्रीय चित्रपट यांचा समावेश आहे. (Guide Cinema).
गैर-चित्रपट साहित्य: २,०३,००० हून अधिक छायाचित्रे, ४१,००० हून अधिक पोस्टर्स, २५,००० हून अधिक गाण्यांची पुस्तके, पटकथा, प्रेस क्लिपिंग्ज, पुस्तके, डिस्क रेकॉर्ड आणि ऑडिओ टेप्स. (WebIndia123).

जतन आणि पुनर्संचयन

व्हॉल्ट्स: १९ हवामान-नियंत्रित व्हॉल्ट्स, ज्यात नायट्रेट फिल्मसाठी विशेष साठवणूक आहे, आंतरराष्ट्रीय मानकांची पूर्तता करतात. (IJRAR).
पुनर्संचयन प्रयोगशाळा: चित्रपट साफसफाई, दुरुस्ती आणि डिजिटल पुनर्संचयनासाठी प्रगत सुविधा.
डिजिटायझेशन: जतन आणि जागतिक प्रवेशासाठी चित्रपट आणि कागदपत्रांचे डिजिटायझेशन सुरू आहे. (Inditales).

अभ्यागत अनुभव: सुविधा, सुलभता आणि कार्यक्रम

सुविधा

ऑडिटोरियम: वातानुकूलित, सुमारे १५० आसनांची क्षमता, ३५ मिमी ऍनालॉग आणि ४K डिजिटल स्क्रीनिंगसाठी सुसज्ज.
ग्रंथालय: सार्वजनिक आणि संशोधकांसाठी खुले, येथे चित्रपट-संबंधित विस्तृत संदर्भ साहित्य उपलब्ध आहे.
बाह्य जागा: सुशोभित लॉन आणि बसण्याची व्यवस्था.
खाद्यपदार्थ आणि पेय: कार्यक्रमांदरम्यान उपहारगृह आणि रिफ्रेशमेंट किऑस्क; उत्सवादरम्यान फूड ट्रक्स.
शौचालये: कॅम्पसमध्ये स्वच्छ, सुलभ शौचालये.

कार्यक्रम आणि उपक्रम

सार्वजनिक स्क्रीनिंग: नियमितपणे आयोजित केले जातात, अनेकदा चित्रपट निर्माते किंवा समीक्षकांच्या चर्चांसह.
कार्यशाळा आणि मास्टरक्लास: चित्रपट पुनर्संचयन, माहितीपट निर्मिती आणि पटकथा लेखन यांसारख्या विषयांवर.
प्रदर्शने: दुर्मिळ चित्रपट पोस्टर्स, स्मृतीचिन्हे आणि आर्काइव्ह फुटेजचे फिरती प्रदर्शन.
पॅनेल चर्चा: भारतीय आणि जागतिक चित्रपटसृष्टीतील प्रमुख व्यक्तींसह.

सुलभता आणि समावेशकता

दिव्यांग व्यक्तींसाठी प्रवेश: रॅम्प, लिफ्ट, सुलभ आसन व्यवस्था आणि शौचालये.
भाषा: इंग्रजी आणि मराठी चिन्हे; बहुतेक चित्रपट इंग्रजी सबटायटल्ससह प्रदर्शित केले जातात.
कुटुंब-अनुकूल: मुलांसाठी अनुकूल स्क्रीनिंग आणि शाळा व क्लबसाठी गट सवलत.

गर्दी व्यवस्थापन आणि सुरक्षा

सुरक्षा कर्मचारी, सीसीटीव्ही पाळत ठेवणे आणि स्पष्टपणे चिन्हांकित आपत्कालीन निर्गमन अभ्यागतांची सुरक्षा सुनिश्चित करतात.
प्रमुख उत्सवादरम्यान, आसन आरक्षण आणि रांग व्यवस्थापन गर्दी टाळतात.

शैक्षणिक आणि Outreach कार्यक्रम

चित्रपट अभ्यासक्रम: FTII च्या सहकार्याने वार्षिक कार्यक्रम.
कार्यशाळा: संग्रहण, पुनर्संचयन आणि डिजिटल जतन यावर.
संशोधन सहाय्य: विद्वान आणि चित्रपट निर्मात्यांसाठी संग्रहांमध्ये प्रवेश.
सामुदायिक सहभाग: चित्रपट संस्था, शाळा आणि स्थानिक समुदायांपर्यंत पोहोचणे. (Guide Cinema).

डिजिटल प्रवेश आणि ऑनलाइन संसाधने

ऑनलाइन कॅटलॉग: चित्रपट, दिग्दर्शक आणि संबंधित साहित्यासाठी शोधण्यायोग्य डेटाबेस.
आभासी प्रदर्शने: Google Arts & Culture वर क्युरेट केलेले.
सोशल मीडिया: Instagram वर पुनर्संचयन प्रकल्प, कार्यक्रम आणि नवीन संपादनांबद्दल अद्यतने. (Instagram).

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)

प्रश्न: NFAI च्या आगमनाच्या वेळा काय आहेत? उत्तर: सोमवार ते शनिवार, सकाळी १०:०० ते सायंकाळी ५:३०; रविवार आणि सार्वजनिक सुट्ट्यांमध्ये बंद.

प्रश्न: प्रवेश शुल्क आहे का? उत्तर: प्रवेश विनामूल्य आहे; विशेष कार्यक्रमांच्या स्क्रीनिंगसाठी तिकीट लागू शकते.

प्रश्न: NFAI व्हीलचेअर वापरकर्त्यांसाठी सुलभ आहे का? उत्तर: होय, रॅम्प, लिफ्ट आणि सुलभ शौचालये उपलब्ध आहेत.

प्रश्न: NFAI पर्यंत कसे पोहोचावे? उत्तर: लॉ कॉलेज रोडवर स्थित, बस, ऑटो-रिक्षा, टॅक्सी किंवा पुणे रेल्वे स्टेशन (३ किमी) वरून पोहोचता येते.

प्रश्न: मार्गदर्शित दौरे उपलब्ध आहेत का? उत्तर: होय, आगाऊ भेटीद्वारे.

प्रश्न: चित्रपट संग्रह ऑनलाइन उपलब्ध आहेत का? उत्तर: होय, NFAI संकेतस्थळ आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्मद्वारे.

प्रश्न: जवळपासची आकर्षणे कोणती आहेत? उत्तर: FTII, शनिवार वाडा, राजा दिनकर केळकर संग्रहालय आणि आगा खान पॅलेस.

निष्कर्ष आणि भेटीचे नियोजन

राष्ट्रीय चित्रपट संग्रहालय हे केवळ चित्रपट इतिहासाचे भांडार नाही, तर शिक्षण, संशोधन आणि लोकांसाठी एक सक्रिय केंद्र आहे. विनामूल्य प्रवेश, विविध सुविधा आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे वेळापत्रक यासह, NFAI अभ्यागतांना भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या समृद्ध भूतकाळात स्वतःला गुंतवून घेण्याचे आमंत्रित करते. तुम्ही चित्रपटप्रेमी असाल, अभ्यासक असाल किंवा जिज्ञासू पर्यटक असाल, NFAI आणि त्याच्या आसपासची स्थळे एक प्रेरणादायक आणि शैक्षणिक अनुभव देतात.

तुमच्या भेटीचे नियोजन आजच करा:

NFAI अधिकृत संकेतस्थळावर अद्ययावत वेळा आणि कार्यक्रम तपासा.
पुनर्संचयन अद्यतने आणि कार्यक्रमांच्या घोषणांसाठी NFAI ला सोशल मीडियावर फॉलो करा.
क्युरेट केलेले चित्रपट साहित्य आणि रिअल-टाइम इव्हेंट अलर्टसाठी Audiala ॲप डाउनलोड करा.
अधिक सांस्कृतिक अनुभवासाठी पुण्याच्या जवळपासच्या ऐतिहासिक स्थळांना भेट देण्याची योजना आखा.