द

The Dax Centre building in Melbourne Australia

द डैक्स सेंटर

दॅक्स सेंटर मेलबर्न भेट: मार्गदर्शक, तिकिटे, तास आणि आकर्षणे

तारीख: 14/06/2025

परिचय

मेलबर्नच्या गजबजलेल्या पार्क्व्हिल परिसरात स्थित, दॅक्स सेंटर कला आणि मानसिक आरोग्य यांच्या छेदनबिंदूवर असलेले एक अद्वितीय संस्था आहे. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रशंसित कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शनचे घर म्हणून - ऑस्ट्रेलियातील सर्वात मोठे असे कलेक्शन आणि जगभरातील काही निवडकपैकी एक - हे सेंटर व्हिज्युअल आणि साहित्यिक कलांद्वारे मानसिक आरोग्याच्या कथांचे एक आकर्षक अन्वेषण देते. डॉ. एरिक कनिंगहॅम दॅक्स यांच्या अग्रगण्य कार्यावर आधारित, ज्यांनी व्हिक्टोरियन मनोरुग्ण सेवांमध्ये आर्ट थेरपीची ओळख करून दिली, दॅक्स सेंटर मानसिक आजार आणि आघात अनुभवलेल्या व्यक्तींनी तयार केलेल्या 16,000 हून अधिक कलाकृती जतन करून आपला वारसा पुढे चालू ठेवत आहे (कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन).

फिरत्या प्रदर्शने, शैक्षणिक कार्यक्रम, कार्यशाळा आणि सामुदायिक आउटरीचद्वारे, दॅक्स सेंटर मानसिक आरोग्याबद्दल सार्वजनिक संवाद उत्तेजित करण्यासाठी, सहानुभूती वाढवण्यासाठी आणि कलंक (stigma) आव्हानित करण्यासाठी कार्य करते. युनिव्हर्सिटी ऑफ मेलबर्नच्या केनेथ मायर बिल्डिंगमध्ये सोयीस्करपणे स्थित, हे सेंटर सर्व अभ्यागतांसाठी विनामूल्य प्रवेश सुनिश्चित करते आणि प्रवेशयोग्यता (accessibility) प्रदान करते (दॅक्स सेंटर काय सुरु आहे), (दॅक्स सेंटर संपर्क), (Museu.ms दॅक्स सेंटर).

हा तपशीलवार मार्गदर्शक तुम्हाला अभ्यागत तास, तिकिटे, प्रवेशयोग्यता, प्रदर्शनांचे हायलाइट्स, प्रवासाच्या टिप्स, जवळील आकर्षणे आणि बरेच काही याबद्दल आवश्यक माहिती देईल, जेणेकरून तुम्ही मेलबर्नच्या सर्वात विचार करायला लावणाऱ्या सांस्कृतिक स्थळांपैकी एक भेटीचा पुरेपूर फायदा घेऊ शकाल.

अनुक्रमणिका

परिचय
कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन: इतिहास आणि महत्त्व
प्रदर्शने: हायलाइट्स आणि सामुदायिक सहभाग
अभ्यागत माहिती: तास, तिकिटे, प्रवेशयोग्यता आणि दिशा
शैक्षणिक आणि सामुदायिक कार्यक्रम
व्यावहारिक टिप्स आणि जवळील आकर्षणे
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
निष्कर्ष आणि भेटीचे नियोजन
संदर्भ आणि पुढील वाचन

कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन: इतिहास आणि महत्त्व

उत्पत्ती आणि दृष्टिकोन

कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शनचे नाव डॉ. एरिक कनिंगहॅम दॅक्स AO यांच्या नावावरून ठेवले आहे, जे एक अग्रगण्य मनोविकारतज्ज्ञ होते ज्यांनी 1950 च्या दशकात व्हिक्टोरियाच्या मनोरुग्णालयांमध्ये आर्ट थेरपीची ओळख करून दिली. डॉ. दॅक्स यांच्या दृष्टिकोनानुसार मानसिक आरोग्याची काळजी मानवीकृत करणे, कलंक कमी करणे आणि कलात्मक अभिव्यक्तीचा उपयोग उपचारात्मक आणि निदान साधन म्हणून करणे हे होते (कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन).

कलेक्शनची व्याप्ती आणि वारसा स्थिती

आज, या कलेक्शनमध्ये 16,000 हून अधिक कलाकृती आहेत, ज्यामुळे ते ऑस्ट्रेलियातील या प्रकारचे सर्वात मोठे कलेक्शन आहे. यात समाविष्ट आहेत:

चित्रे, रेखाचित्रे आणि मिश्र माध्यम कलाकृती
शिल्पे, प्रतिष्ठापने (installations) आणि वस्त्रकला (textiles)
कविता, कलाकारांची पुस्तके आणि दैनंदिनी (diaries)
छायाचित्रे, डिजिटल माध्यमे आणि चित्रपट (films)
संग्रहणीय साहित्य (archival materials) (डॉ. दॅक्स यांच्या फाईल्स आणि पत्रव्यवहारसह)

व्हिक्टोरियामध्ये वारसा-सूचीबद्ध (heritage-listed) असलेले हे कलेक्शन त्याच्या विस्तृततेसाठी ओळखले जाते, ज्यामुळे मानसिक आजार आणि आघाताने प्रभावित झालेल्या व्यक्तींच्या अनुभवांची अमूल्य अंतर्दृष्टी मिळते (कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन).

उप-संग्रह आणि विषयक विस्तार

2000 च्या दशकात, हे कलेक्शन क्लिनिकल संदर्भांव्यतिरिक्त आघातांनी प्रभावित झालेल्या व्यक्तींच्या कलाकृतींचा समावेश करण्यासाठी विस्तारित केले गेले. उल्लेखनीय उप-संग्रहांमध्ये हे समाविष्ट आहेत:

बालपण गैरवर्तन कलेक्शन (Childhood Abuse Collection)
होलोकॉस्ट कलेक्शन (Holocaust Collection)
सुनामी कलेक्शन (Tsunami Collection)
सुरक्षित आश्रयस्थान आश्रयार्थी संग्रह (Safe Havens Asylum Seekers Collection)
वणवा संग्रह (Bushfire Collection)

हे उप-संग्रह स्थानिक आणि जागतिक स्तरावर आघात आणि लवचिकतेचे (resilience) दस्तऐवजीकरण करून कथानक विस्तृत करतात.

अभिरक्षण आणि भागीदारी

युनिव्हर्सिटी ऑफ मेलबर्नमधील दॅक्स सेंटर हे या कलेक्शनचे मुख्य अभिरक्षक (custodian) आहे. 2018 मध्ये SANE ऑस्ट्रेलिया, एक राष्ट्रीय मानसिक आरोग्य धर्मादाय संस्था, सोबत विलीन झाल्यानंतर, सेंटरने प्रदर्शने आणि सामुदायिक कार्यक्रमांद्वारे आपली पोहोच वाढवली आहे (दॅक्स सेंटर काय सुरु आहे).

प्रदर्शने: हायलाइट्स आणि सामुदायिक सहभाग

प्रदर्शनाचे तत्वज्ञान

दॅक्स सेंटरच्या प्रदर्शनांचे उद्दिष्ट कलाकारांच्या अनुभवांना प्राधान्य देऊन रूढीवादी विचार (stereotypes) आव्हानित करणे, कलंक कमी करणे आणि सहानुभूती वाढवणे हे आहे. क्युरेटोरियल निवडी कलात्मक गुणवत्ता आणि वैयक्तिक कथांचे संवेदनशील सादरीकरण यांना महत्त्व देतात (दॅक्स सेंटर काय सुरु आहे).

उल्लेखनीय प्रदर्शने

“STIGMA: dismantled, revealed” (2019): या प्रदर्शनात जटिल मानसिक आजाराचा अनुभव असलेल्या सात कलाकारांच्या 66 कलाकृतींचे प्रदर्शन करण्यात आले, ज्यात विविध माध्यमांतून कलंक (stigma) तपासला गेला (Vizard Foundation).
स्टूडियो दॅक्स प्रोजेक्ट (Studio Dax Project): 2021 मध्ये स्थापित, हा क्रिएटिव्ह स्टुडिओ अनुभव असलेल्या कलाकारांना मार्गदर्शन आणि प्रदर्शनाच्या संधी उपलब्ध करून देतो, तसेच एकल आणि गट प्रदर्शनांना समर्थन देतो.

चालू आणि आगामी प्रदर्शने

“A Subtle Omen” फ्रान्सिस कॅनन द्वारे (मार्च–जून 2025): लैंगिक ओळख, क्विअरनेस (queerness) आणि मानसिक आरोग्य या विषयांची तपासणी करते.
“Re/Connect” (मे 2024–डिसेंबर 2025): RMIT युनिव्हर्सिटीसोबतचे सहकार्य, ज्यात कलेक्शनमधील कलाकृतींना प्रतिसाद देणाऱ्या अलीकडील पदवीधरांचे काम आहे (दॅक्स सेंटर काय सुरु आहे).

कार्यक्रम आणि कार्यक्रम

हे सेंटर नियमितपणे कलाकार चर्चासत्रे, कार्यशाळा आणि शाळा, मानसिक आरोग्य व्यावसायिक आणि सामान्य लोकांसाठी शैक्षणिक सत्रे आयोजित करते. सामुदायिक सहभाग हा केंद्रबिंदू आहे, ज्यात क्रिएटिव्ह अभिव्यक्तीद्वारे मानसिक आरोग्याच्या सार्वजनिक समजुतीला अधिक दृढ करण्यासाठी तयार केलेले कार्यक्रम आहेत (दॅक्स सेंटर काय सुरु आहे).

अभ्यागत माहिती: तास, तिकिटे, प्रवेशयोग्यता आणि दिशा

स्थान

दॅक्स सेंटर केनेथ मायर बिल्डिंग, 30 रॉयल परेड, पार्क्व्हिल, युनिव्हर्सिटी ऑफ मेलबर्न कॅम्पसमध्ये तळमजल्यावर स्थित आहे (दॅक्स सेंटर संपर्क).

अभ्यागत तास

मंगळवार ते शुक्रवार: सकाळी 11:00 ते दुपारी 3:30
इतर वेळा: भेटीद्वारे (By appointment)

अद्यतनांसाठी अधिकृत वेबसाइट तपासा.

प्रवेश आणि तिकिटे

सामान्य प्रवेश: विनामूल्य
गट दौरे: बुकिंगद्वारे उपलब्ध; मानसिक आजार किंवा आघाताचा अनुभव असलेल्या अभ्यागतांसाठी विनामूल्य (Museu.ms दॅक्स सेंटर)

प्रवेशयोग्यता (Accessibility)

व्हीलचेअर-सुलभ (Wheelchair accessible) असून येथे पायऱ्यांशिवाय प्रवेश आणि प्रवेशयोग्य शौचालये आहेत.
विशिष्ट गरजा असलेल्या अभ्यागतांसाठी मदत उपलब्ध आहे.
सांस्कृतिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि सर्वसमावेशक वातावरण (दॅक्स सेंटर संपर्क), (OnlyMelbourne).

दिशा

सार्वजनिक वाहतूक: रॉयल परेडवर 19, 59 आणि 1 या ट्राम लाईन्स जवळून जातात. मेलबर्न सेंट्रल स्टेशन जवळ आहे.
पार्किंग: जवळ मर्यादित मीटर पार्किंग उपलब्ध आहे; केनेथ मायर बिल्डिंग कारपार्कमध्ये प्रवेशयोग्य पार्किंग उपलब्ध आहे.
प्रवासाची टीप: मर्यादित पार्किंगमुळे सार्वजनिक वाहतुकीची शिफारस केली जाते (Travel Victoria).

शैक्षणिक आणि सामुदायिक कार्यक्रम

दॅक्स सेंटर माध्यमिक आणि उच्च माध्यमिक विद्यार्थ्यांसाठी आउटरीच आणि शैक्षणिक कार्यक्रम चालवते, ज्यामुळे कलेचा वापर समजूतदारपणा वाढवण्यासाठी आणि कलंक (stigma) आव्हानित करण्यासाठी होतो. शाळा, व्यावसायिक आणि समुदाय गटांसाठी कार्यशाळा आणि मार्गदर्शित दौरे (guided tours) सानुकूलित (tailored) केले जातात (Victorian Collections).

सामुदायिक सहभाग हे एक मुख्य प्राधान्य आहे, ज्यात सहयोगी प्रकल्प आणि कलाकार निवास (artist residencies) सेंटरच्या प्रभावाला अधिक दृढ करतात, विशेषतः SANE ऑस्ट्रेलियासोबतच्या विलीनीकरणानंतर (दॅक्स सेंटर संपर्क).

व्यावहारिक टिप्स आणि जवळील आकर्षणे

अभ्यागत शिष्टाचार आणि संवेदनशीलता

कलाकृतींच्या वैयक्तिक स्वरूपामुळे, अभ्यागतांना आदराने सहभागी होण्यास प्रोत्साहित केले जाते. संभाव्य त्रासदायक प्रदर्शनांसाठी सामग्री इशारे (content warnings) प्रदान केले जातात आणि कर्मचारी मदतीसाठी उपलब्ध असतात (Recentering Australian Art).

सुविधा

व्हीलचेअर प्रवेशयोग्यता आणि शौचालये उपलब्ध आहेत.
मर्यादित क्लोकरूम - हलके प्रवास करा.
प्रदर्शनानुसार छायाचित्रण धोरणे बदलतात; नेहमी कर्मचाऱ्यांशी तपासा.

जवळील आकर्षणे

तुमच्या सांस्कृतिक प्रवासात खालील जवळील स्थळांना भेट देऊन भर घाला:

मेलबर्न म्युझियम (Melbourne Museum)
रॉयल एक्झिबिशन बिल्डिंग (Royal Exhibition Building)
युनिव्हर्सिटी ऑफ मेलबर्नच्या गॅलरी आणि लायब्ररी
क्वीन व्हिक्टोरिया मार्केट (Queen Victoria Market)

पार्क्व्हिलमध्ये चालण्याच्या अंतरावर कॅफे आणि खाण्याची ठिकाणे आहेत (Miss Tourist Melbourne Guide).

व्हर्च्युअल अनुभव

ज्यांना प्रत्यक्ष भेट देणे शक्य नाही त्यांच्यासाठी दॅक्स सेंटरच्या वेबसाइटवर उच्च-गुणवत्तेच्या प्रतिमा आणि व्हर्च्युअल टूर उपलब्ध आहेत (व्हर्च्युअल टूर लिंक).

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

प्रश्न: दॅक्स सेंटरचे अभ्यागत तास काय आहेत? उत्तर: मंगळवार ते शुक्रवार, सकाळी 11:00 ते दुपारी 3:30. इतर वेळा भेटीद्वारे उपलब्ध.

प्रश्न: प्रवेश शुल्क आहे का? उत्तर: नाही. प्रवेश विनामूल्य आहे. काही कार्यक्रमांसाठी बुकिंग आवश्यक असू शकते.

प्रश्न: हे सेंटर व्हीलचेअर-सुलभ आहे का? उत्तर: होय, पायऱ्यांशिवाय प्रवेश आणि प्रवेशयोग्य शौचालये आहेत.

प्रश्न: मी छायाचित्रे काढू शकतो का? उत्तर: कर्मचाऱ्यांशी तपासा - गोपनीयता आणि संवेदनशीलतेमुळे काही ठिकाणी छायाचित्रणावर निर्बंध आहेत.

प्रश्न: गट दौरा कसा बुक करावा? उत्तर: सानुकूलित गट दौऱ्यांसाठी सेंटरशी आगाऊ संपर्क साधा.

प्रश्न: व्हर्च्युअल टूर उपलब्ध आहेत का? उत्तर: होय, अधिकृत वेबसाइट द्वारे उपलब्ध.

निष्कर्ष आणि भेटीचे नियोजन

मेलबर्नमधील दॅक्स सेंटर एक महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक स्थळ आहे, जे कला, इतिहास आणि मानसिक आरोग्य वकिली (advocacy) एका स्वागतार्ह आणि सर्वसमावेशक वातावरणात एकत्र आणते. कनिंगहॅम दॅक्स कलेक्शन आणि नाविन्यपूर्ण कार्यक्रमांद्वारे, अभ्यागतांना मानसिक आरोग्याच्या कलंकांना सक्रियपणे आव्हानित करताना लवचिकता आणि पुनर्प्राप्तीच्या कथांचे अन्वेषण करण्यासाठी आमंत्रित केले जाते.

तुमच्या भेटीचे नियोजन करा: